Το μέλι στην ελληνική διατροφή
Το μέλι είναι γνωστό στην ελληνική διατροφή από την αρχαιότητα. Αποτελούσε την ύψιστη τροφή - λιχουδιά καθώς από τότε ακόμη θεωρούνταν πολύτιμη τροφή λόγω των θεραπευτικών ιδιοτήτων. Ακόμη θυμάμαι τον παππού μου που μου έλεγε χαμογελώντας: “μέλι και δυσκοιλιότητα τέλος!”, κάτι ήξερε. Μια μικρή ποσότητα μας παρέχει πολλά οφέλη και λίγες θερμίδες, ένα κουταλάκι του γλυκού (5g) έχει λιγότερες από 20 θερμίδες. Το ελληνικό μέλι είναι παγκοσμίως γνωστό, λόγω της υψηλής ποιότητάς του. Δικαίως θα λέγαμε καθώς στη χώρα μας παράγονται πολλές διαφορετικές ποικιλίες από το βορρά ως το νότο όπως για παράδειγμα το μέλι ελάτης και το θυμαρίσιο μέλι. Τελευταία, όλο και περισσότερο γίνεται λόγος για το μέλι μανούκα, το οποίο ήρθε και στη χώρα μας. Πάμε να δούμε μαζί τι το ιδιαίτερο έχει και ανταγωνίζεται τα δικά μας βραβευμένα ελληνικά μέλια.
Τι είναι το μέλι μανούκα;
Τι σημαίνει τελικά μανούκα αναρωτιέστε και εσείς (όσοι δεν είστε της γεωπονικής), όπως αναρωτήθηκα και εγώ όταν είδα το μέλι στο κατάστημα. Είναι σαν να λέμε “μέλι με επώνυμο” καθώς μανούκα είναι μια λέξη της φυλής Μαορί (Māori) από την Νέα Ζηλανδία που σημαίνει με ενέργεια, με καλή διάθεση. Οι μέλισσες συλλέγουν το νέκταρ μέσα στις λίγες εβδομάδες της ανθοφορίας του φυτού Leptospermum scoparium το οποίο ανήκει στην οικογένεια της μυρτιάς. Το φυτό αυτό είναι εγγενές στη Νέα Ζηλανδία και τη νοτιοανατολική Αυστραλία. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι το μέλι μανούκα είναι μονοποικιλιακό γεγονός που το κάνει ξεχωριστό. Επίσης, όλα τα προϊόντα φέρουν ειδική σήμανση πιστοποίησης γνησιότητας.
Έχει ιδιαίτερα παχύρρευστη υφή, πλούσια “γεμάτη” γήινη γεύση και ξεχωριστό χρώμα με νότες κρεμ και βαθύ κεχριμπάρι. Ελληνικό μέλι μανούκα δεν υπάρχει διότι όπως αναφέραμε παραπάνω το φυτό Leptospermum scoparium δεν φύεται στη χώρα μας. Σκεφτείτε σαν να λέμε μέλι Κυθήρων από τη Νέα Ζηλανδία γίνεται; δε γίνεται. Έχει προστατευμένη ονομασία προέλευσης.
Ποιες είναι οι ιδιότητες του μελιού μανούκα;
- Αντιοξειδωτική
- Αντιμικροβιακή
- Αντιφλεγμονώδης
- Ανοσοτροποποιητική ~ Αντικαρκινική
- Επουλωτική
Το μέλι μανούκα είναι μια καλή πηγή φαινολικών και μοναδικών χημικών ενώσεων, όπως:
- η μεθυλ-γλυοξάλη (MGO, αντιβακτηριακός δείκτης),
- η διυδροξυακετόνη (DHA, δείκτης γήρανσης του μελιού),
- η γλυοξάλη λεπτοσπερίνης (δείκτης προέλευσης της γύρης),
- η μεθυλσιριγγική και
- λεπτοσίνη και
- η 5-υδροξυμεθυλοφουρφουράλη (HMF, δείκτης φρεσκάδας του μελιού).
Η μεθυλ-γλυοξάλη παρουσιάζεται με τα αρχικά MGO η οποία αποτελεί ένα σημαντικό αντιβακτηριακό δείκτη και εμφανίζεται στις συσκευασίες μαζί με έναν αριθμό. Οι αριθμοί υποδηλώνουν την ποσότητα MGO (σε mg/kg) και τη συνολική αντιμικροβιακή δράση. Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός MGO τόσο αυξάνεται και η περιεκτικότητα της μεθυλ-γλυοξάλης στο προϊόν, γεγονός που σημαίνει ότι αυξάνεται και η αντιβακτηριδιακή του δράση. Αντίστοιχα ανάλογα με τον βαθμό MGO αυξάνεται και η τιμή του μελιού μανούκα. Η αυξημένη τιμή σχετίζεται τόσο με την υψηλή ποιότητα του όσο και με την μοναδικότητα του.
Σε ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες (ψήσιμο, βραστό νερό) ο δείκτης MGO μειώνεται και αντίστοιχα και οι ευεργετικές του ιδιότητες. Συνεπώς, συστήνεται να το καταναλώνουμε ωμό για να θωρακίσουμε το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Μια μικρή ποσότητα (1 κουταλάκι του γλυκού, 5g) το πρωί σε συνδυασμό με το πρωινό μας είναι ότι καλύτερο!
Σημείωση: Δεν ενδείκνυται η κατανάλωση μελιού σε βρέφη κάτω του ενός έτους.
Η σύσταση του μελιού μανούκα
Όπως όλα τα μέλια αντίστοιχα και το μέλι μανούκα αποτελείται από υδατάνθρακες κυρίως από τους μονοσακχαρίτες γλυκόζη και φρουκτόζη, και ένα πολύ μικρό ποσοστό από δισακχαρίτες. Τα ίχνη πρωτεϊνών προέρχονται κυρίως από τις μέλισσες και το νέκταρ, ωστόσο αποτελούν αμελητέα ποσότητα. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, γίνονται αναφορές σχετικά με την εύρεση της περιεκτικότητας του μελιού μανούκα σε κάλιο καθώς επίσης και στα μέταλλα ασβέστιο, μαγνήσιο και νάτριο. Επιπρόσθετα, η βιταμίνη C και οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β (θειαμίνη, ριβοφλαβίνη, παντοθενικό οξύ & πυριδοξίνη) συμβάλλουν στη θρεπτική αξία του μελιού. Ωστόσο, την μεγαλύτερη διατροφική αξία έχουν τα αντιοξειδωτικά του, οι πολυφαινόλες και τα φλαβονοειδή. Στις πολυφαινόλες οφείλονται τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του μελιού όπως είναι η υφή, η μυρωδιά, η γεύση του. Το ποσοστό υγρασίας κυμαίνεται 17 - 20% το οποίο επίσης προσδιορίζει το ιξώδες ~ τη ρευστότητα του μελιού. Τα φλαβονοειδή που ανιχνεύθηκαν στο μέλι είναι κυρίως η κερσετίνη και η λουτεολίνη τα οποία αποτελούν ισχυρά αντιοξειδωτικά.
Είναι γνωστό ότι μια διατροφή πλούσια σε αντιοξειδωτικά μας θωρακίζει εφόσον βοηθούν στην απομάκρυνση των ελεύθερων ριζών από τα κύτταρα του σώματος και συνεπώς προστατεύουν από τη βλάβη που προκαλείται από την οξείδωση. Η αυξημένη οξείδωση (το λεγόμενο οξειδωτικό στρες) οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, όπως το στρες, το κάπνισμα, η ηλιακή ακτινοβολία, η κατανάλωση αλκοόλ, η ρύπανση του περιβάλλοντος κ.ά.
Που αλλού το συναντάμε; Καινοτόμες εφαρμογές
Το μέλι μανούκα έχει κεντρίσει το επιστημονικό ενδιαφέρον και όλο και περισσότερες έρευνες έρχονται στη δημοσιότητα. Για πάμε να δούμε μαζί τι μας έχει πει η επιστήμη μέχρι τώρα!
Σύμφωνα με την έρευνα των Shweta Sinha και συνεργατών το μέλι μανούκα δρα συνεργιστικά με φαρμακευτική αγωγή όπως τα αντιβιοτικά, καθώς φαίνεται πως ενισχύει την αποτελεσματικότητα τους και μπορεί να μειώσει το χρόνο χορήγησης τους. Χάρη στη σύσταση του, η αντιμικροβιακή του δράση καταπολεμά τα βακτήρια, τους μύκητες, ορισμένους ιούς και παράσιτα. Θα λέγαμε λοιπόν, πως αποτελεί μια “φυσική ασπίδα” για το ανοσοποιητικό μας.
Extra info: Γνωρίζατε πως υπάρχει ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά, δηλαδή ο οργανισμός αντιστέκεται μετά από κάποιο σημείο στη δράση τους, καθιστώντας τα αναποτελεσματικά; Γι’αυτό το λόγο, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη για το σχεδιασμό νέων, ωστόσο αυτό δεν είναι πάντα εφικτό. Ετσι, οι επιστήμονες στρέφονται στη χρήση φυσικών συστατικών, όπως το μέλι, ερευνώντας την αποτελεσματικότητά του. Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι το μέλι παρέχει νέες προοπτικές για την ανάπτυξη φυσικών χωρίς πρόσθετα χημικά αντιβακτηριακών και αντιμυκητιασικών προϊόντων.
Σε άλλη έρευνα μαθαίνουμε ότι χρησιμοποιήθηκε το μέλι μανούκα από ερευνητές στον τομέα της μηχανικής ιστών για το σχεδιασμό πρότυπου αναγέννησης. Στα συμπεράσματα, βρέθηκε ότι εκτός από την αναστολή της βακτηριακής ανάπτυξης, η γλυοξάλη (GO) και η μεθυλ-γλυοξάλη (MGO) μπορούν να ενισχύσουν την επούλωση των πληγών και την αναγέννηση των ιστών μέσω της ανοσοτροποποιητικής τους ιδιότητας.
Πολύ μεγάλο ενδιαφέρον έχει αναπτυχθεί και στον τομέα της χρήσης του μελιού μανούκα στην κοσμητολογία, στην χρήση του δηλαδή σε προϊόντα εξωτερικής χρήσης όπως π.χ ενυδατικές και επουλωτικές κρέμες. Αποτελεί ένα φυσικό αντιφλεγμονώδες για το δέρμα, προσφέροντας καταπράυνση στην ακμή, το έκζεμα, τη δερματίτιδα, τις πληγές, τα διαβητικά έλκη και άλλους ερεθισμούς του δέρματος.
Παρενέργειες μετά από κατανάλωση ή χρήση προϊόντων που περιέχουν μέλι μανούκα μπορεί να εμφανιστούν σε κάποιους που είναι αλλεργικοί στη γύρη. Στο δέρμα μπορεί να υπάρχει η “αίσθηση τραβήγματος”. Δοκιμάστε μια μικρή ποσότητα στο δέρμα σας πριν την εφαρμογή του προϊόντος.
Συμβουλευτείτε το ιατρό σας αν πάσχετε από κάποια αλλεργία ή πάθηση.
Τέλος, πολλές έρευνες εκπονήθηκαν για την αυθεντικότητα του μελιού μανούκα. Ο λόγος ήταν λόγω της αυξημένης δημοσιότητας του και της μεγάλης εκμετάλλευσης στο βωμό του κέρδους. Έτσι, ήταν αναγκαίο να δημιουργηθεί ο δείκτης αυθεντικότητας του μελιού μανούκα ο οποίος ονομάζεται Unique Manuka Factor (UMF). To τεστ αυθεντικότητας περιλαμβάνει την μέτρηση των ιδιαίτερων συστατικών του μεθυλ-γλυοξάλη (MGO), διυδροξυακετόνη (DHA) λεπτοσπερίνη, και 5-υδροξυμεθυλοφουρφουράλη (HMF).
Περιληπτικά
Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι το μέλι μανούκα είναι μοναδικής υψηλής ποιότητας. Η σύστασή του το κατατάσσει δικαίως, ως “ο διατροφικός θησαυρός” με πολλαπλά οφέλη για την υγεία μας. Μια διατροφή πλούσια σε αντιοξειδωτικά μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο πολλών ασθενειών (συμπεριλαμβανομένων των καρδιακών παθήσεων και ορισμένων μορφών καρκίνου). Μια μικρή ποσότητα μελιού μανούκα αρκεί για να θωρακίσει τον οργανισμό μας ενάντια σε ασθένειες, εποχικές λοιμώξεις και δερματικές παθήσεις αφού μας παρέχει αντιοξειδωτικές, αντιμικροβιακές, αντιφλεγμονώδης, ανοσοτροποποιητικές ~ αντικαρκινικές και επουλωτικές ιδιότητες. Μπορείς να βρεις το μέλι μανούκα στα φυσικά καταστήματα της Holland & Barrett σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη καθώς επίσης και στο site. Μην ξεχνάς ότι όσο μεγαλύτερος είναι ο δείκτης MGO τόσο πιο αυξημένες είναι οι ιδιότητές του.
Γιατί η φύση ξέρει καλύτερα απ’όλους!
Επιστημονικές αναφορές
Alangari AA, Ashoori MD, Alwan W, Dawe HR, Stockinger B, Barker JN, Wincent E, Di Meglio P. Manuka honey activates the aryl hydrocarbon receptor: Implications for skin inflammation. Pharmacol Res. 2023 Aug;194:106848.
Dahiya D, Mackin C, Nigam PS. Studies on bioactivities of Manuka and regional varieties of honey for their potential use as natural antibiotic agents for infection control related to wound healing and in pharmaceutical formulations. AIMS Microbiol. 2024 May 6;10(2):288-310.
Harrison J. Manuka Honey: A Case Study of Severe Atopic Eczematous Dermatitis Reaction to Henna Tattoo. Plast Surg Nurs. 2017 Oct/Dec;37(4):154-157.
Hegazi NM, Elghani GEA, Farag MA. The super-food Manuka honey, a comprehensive review of its analysis and authenticity approaches. J Food Sci Technol. 2022 Jul;59(7):2527-2534.
Niaz K, Maqbool F, Bahadar H, Abdollahi M. Health Benefits of Manuka Honey as an Essential Constituent for Tissue Regeneration. Curr Drug Metab. 2017;18(10):881-892.
Sinha S, Sehgal A, Ray S, Sehgal R. Benefits of Manuka Honey in the Management of Infectious Diseases: Recent Advances and Prospects. Mini Rev Med Chem. 2023;23(20):1928-1941.
Sunan Wang, Yi Qiu, Fan Zhu. An updated review of functional ingredients of Manuka honey and their value-added innovations. Food Chemistry,Volume 440,2024,138060,ISSN 0308-8146
Woodward S. Moisture-associated skin damage: use of a skin protectant containing manuka honey. Br J Nurs. 2019 Mar 28;28(6):329-335.
BSc, MSc Διατροφολόγος-Διαιτολόγος
info@hollandandbarrett.gr
